Hertellingen zijn hot. De afgelopen jaren zijn we haast bedolven onder adaptaties van bijvoorbeeld Belle en het Beest en Assepoester, of bijvoorbeeld de verhalen van 1001 nacht. Vandaag wil ik eens wat dieper in de sprookjeshertelling duiken. Waarom denk ik dat het zo populair is? Zit er nog toekomst in? Ik ben benieuwd!
Een hertelling is het opnieuw vertellen van een al bestaand verhaal. In de young adult wereld verschijnen de afgelopen jaren vele hertellingen van (bij voorkeur) sprookjes. Sprookjes die wij allemaal kennen van bijvoorbeeld Disney, of de sprookjesboeken van vroeger. Maar ook op andere plekken – in andere media – vinden adaptaties plaats. Bijvoorbeeld The Passion van vorige week; dit is een moderne hertelling van het Bijbelverhaal. Vandaag wil ik me echter even focussen op sprookjes. Waarom gebruiken schrijvers en uitgevers bestaande verhalen?
Sprookjes zijn tijdloos
Een van de argumenten is, denk ik, het tijdloze karakter van een sprookje. De meeste sprookjes zijn namelijk tijd- en plaatsloos. Dit houdt in dat er in de sprookjes niet wordt benoemd wanneer of waar het verhaal zich afspeelt. Disney heeft dit voor ons misschien een beetje verpest door de verhalen tot leven te brengen en deze juist in een plaats en tijd te plaatsen, maar de oorspronkelijke sprookjes hebben dit niet. En daarom kan een serie als De Lunar Chronicles ook prima werken, omdat je Assepoester in de middeleeuwen kunt plaatsen, maar ook in de toekomst. En dit geldt dus voor vrijwel alle sprookjes; je kunt de setting aanpassen, de personages deels aanpassen; zolang de rode draad van de plot en de stereotypering van de personages hetzelfde blijft, is het overal toe te passen. Je merkt dan ook dat vele werelddelen dezelfde soort sprookjes hebben, zij het aangepast aan de bijbehorende cultuur.
Herkenbare personages
Als een meisje vervloekt wordt en daardoor in een diepe slaap terecht komt, dan weten we meteen dat het over Doornroosje gaat. Stel, je zou een young adult schrijven over een meisje dat door een beet van een beest of door een bacterie uiteindelijk in coma komt te liggen, maar die ene leuke jongen leert haar kennen en verteld haar zijn verhaal en dan kussen ze en wordt ze wakker, dan herkennen wij dit nog steeds als Doornroosje. Dit geldt ook voor een meisje met lang haar opgesloten in een hoge toren (of een satelliet, zoals Cress). De personages in sprookjes zijn herkenbaar en moeten een bepaalde (zeden)les leren. Een sprookje bezit een diepere wijsheid, maar is in eerste instantie luchtig. En dit komt dus deels door de stereotypering van de personages. De figuren zijn meteen herkenbaar in hun rol en zo heten ze vaak ook. Een kenmerk van een sprookje is namelijk dat de personages heten naar de rol die ze spelen of naar een eigenschap (Roodkapje, De Gelaarsde Kat, Sneeuwwitje). En als ze dan wel een naam hebben, dan is die zo normaal mogelijk (het gewone volk). In veel hertellingen zie je dit ook terug. Ik pak weer de meest bekende hertelling op de Nederlandse markt er weer even bij (De Lunar Chronicles), Cinder heet niet voor niets Cinder en Scarlet heeft rood haar.
Verder is de prinses vaak de typische prinses en komen er meer dan eens vreemde wezens voor. In hertellingen is dat niet anders; de meeste hertellingen spelen alsnog rondom het prins en prinsessen gebeuren. En tja, stiekem wilden we vroeger toch allemaal een kroon?
Maar dat prins en prinses gebeuren kan ook minder letterlijk. In het boek Geekerella, is dit wat subtieler geweven met het verhaal, maar gaat het in de kern alsnog over een meisje dat haar prins op het witte paard vindt, terwijl ze moeite heeft met haar vervelende stieffamilie.
Thematiek en symboliek
Die wijsheden en (zeden)lessen die ik al eerder noemde, zorgen er voor dat sprookjes vol symboliek en thematiek zitten. Deze zijn vaak goed te vertalen naar andere tijden, plekken en situaties. Ook deze elementen zijn tijdloos; want de mensheid is qua lessen die je tijdens het leven leert niet bepaald veranderd. Gehoorzaamheid, liefde, hoop, vertrouwen, ‘vertrouw geen vreemde mensen aan de deur’, allemaal situaties die je nu nog steeds kunt gebruiken. En dat maakt sprookjes – ook in deze tijd – nog ontzettend nuttig. Je kunt namelijk via een leuk verhaal belangrijke levenslessen meegeven. En juist omdat de meeste hertellingen diezelfde boodschappen bevatten, maar een nieuw jasje aanhebben, denk ik dat dit zo goed werkt. Zie het als een nieuwe manier van lesgeven, beter passend bij de huidige maatschappij. Sprookjes zijn ideaal als leermiddel én ter vermaak.
Verschillende media
Vroeger waren sprookjes vooral orale overlevingen; mensen gebruikten de verhalen om hun kinderen (en elkaar) lessen te leren. (Vandaar dat de meeste sprookjes eigenlijk behoorlijk gruwelijk aflopen). Hierdoor waren sprookjes nogal bewerkelijk; iedere regio vertelde het op hun eigen manier. Pas toen schrijvers als de Gebroeders Grimm de sprookjes op begonnen te schrijven, werd er een groter publiek bekend met één vast verhaal. En nu merk je dat nieuwe schrijvers hun eigen draai beginnen te geven aan bestaande sprookjes. Hoe mooi is dat? Dezelfde lessen, dezelfde personages, dezelfde bezieling, maar met wat andere ingrediënten en een wat andere verpakking.
Die verpakking kan een boek zijn, maar ook een film, een game, een serie, een comic… De mogelijkheden zijn eindeloos. En die mogelijkheden maken het ook weer dat sprookjes nu helemaal hot zijn. Series als Once Upon A Time en The 10th Kingdom hebben sprookjes opnieuw tot leven gebracht en ze haast opnieuw in onze levens geïntroduceerd. De behoefte aan sprookjes lijkt eindeloos en weer helemaal terug van weggeweest. Geen wonder dat auteurs zich daar dan door laten inspireren. Leuk toch!?
Maar wanneer is het genoeg?
Toch wil ik ook nog een kritische noot plaatsen. De afgelopen jaren zijn er namelijk zo ontzettend veel sprookjes hertellingen op de Young Adult markt verschenen (vooral veel Beauty and the Beast), dat ik me af en toe afvraag of het niet genoeg is (voor dit moment). Veel boeken begonnen in mijn ogen een beetje op elkaar te lijken en bevatte weinig originaliteit. Je kunt je dan afvragen of het niet wat te gemakkelijk is; de personages en de plot liggen namelijk deels al klaar en niet elke auteur slaagt erin de setting tot leven te brengen, de personages zich eigen te maken en interessante plotlijnen toe te voegen. Ik vraga me dan wel eens af of sommige boeken de sprookjes wel tot hun recht doen, of meer goedkope en slappe aftreksels zijn, waardoor je er misschien beter aan doet het oorspronkelijke sprookje te lezen.
Ondanks dat blijf ik er van genieten en heb ik nog een aantal hertellingen in mijn kast staan die ik zeker nog zou willen lezen. Ik hou nu eenmaal van magische werelden en oude verhalen.
Wat vind jij van hertellingen? Wat is jouw favoriet?
Ik ving hertrllingen echt ge-wel-dig! Ik ben echt dol op sprookjes en vind het fantastisch om ze terug te kunnen zien in een andere setting en het daardoor weer anders te beleven.
Ik vind het daarom ook juist leuk om te zien hoeveel hertellingen er verschijnen. Ik ben zo benieuwd hoe dat steeds weer op een andere manier wordt geschreven! Daarnaast vind ik het altijd een heerlijk gevoel als er nog een gigantische stapel op me te wachten ligt. Het geeft me het gevoel dat ik gewoon nooit hoef te stoppen met lezen, dat er altijd iets zal zijn! 🙂
Maar ik moet zeggen dat ik het bij sommige boeken pas achteraf ontdek dat het een hertelling was. Soms maakt het een boek beter, soms minder. Waar het voor mij op neerkomt is dat ik het gewoon genieten vind, wat voor mij toch het aller belangrijkste is!
Ik hou zelf ook wel van hertellingen, maar het moet niet zo zijn dat het betekent dat het hele plot automatisch voorspelbaar wordt, want dan schiet het zijn doel weer voorbij. Wat de Lunar Chronicles zo interessant en goed maakt, is dat het oorspronkelijke verhaal wel herkenbaar is, maar dat de draai die eraan gegeven is heel eigen en origineel is, waardoor het plot niet te voorspelbaar wordt (behalve dan dat er vroeg of laat wel een lang en gelukkig zal volgen).
Ik vind het dan ook belangrijk als er elementen gebruikt wordt, maar als het plot van het sprookje niet meteen het hele plot is. En als je er iets origineels mee doet, dan kan ik er weer geen genoeg van krijgen!
Ik heb niet zoveel met sprookjes. Een hertelling is voor mij niet direct een reden om een boek te willen lezen, soms zelfs juist om het te vermijden. Inderdaad te veel Beauty and the Beast 🙁
The Lunar Chronicles zijn een uitzondering. Die vind ik echt super, maar dat is niet omdat het hertellingen zijn. Ik wist zelfs niet meer zo goed hoe het sprookje van Rapunzel gaat (hoogste tijd om die toch nog eens te lezen of de film te kijken. Heb ik nog niet gezien *schaam*) In ACOTAR ligt het er ook niet zo bovenop.
Eigenlijk is het natuurlijk zo dat er geen “originele” verhalen zijn. Een goed verhaal bevat altijd elementen die hun waarde bewezen hebben. De strijd van goed tegen kwaad, relatie tussen ouders en kinderen, liefdesrelaties tussen opposites, de naieve held die volwassen wordt, enz. Veel verhalen bevatten daarom ook die elementen, die je ook in sprookjes, mythen (wat ik wel heel tof vind) of bij Shakespeare vindt.
Wat een leuke en interessante blogpost! Ik vind hertellingen (op zijn tijd) echt heel leuk om te lezen, al vallen ze soms toch wat tegen. Sprookjes hertellingen en hertellingen van Shakespeare zijn mijn favoriet!
Ook weer interessant om over na te denken. Ik geef toe, ik vind hertellingen meestal geweldig. Pas weer een, van Assepoester, maar dan met dat een van de stiefzusjes eigenlijk wel leuk was, en ze trouwt uiteindelijk niet met de prins. En was helemaal niet zo perfect als ze in het sprookje vaak lijkt. Ik vind dat soort hertellingen met een eigen draai eraan toch het leukst merk ik.
Ik kies boeken meestal niet uit omdat het hervertellingen zijn maar omdat iets specifieks mij pakt. Al heb ik wel een boek aan mijn tbr toegevoegd dat een hervertelling is van Robin Hood want die klonk wel zo leuk. Of nouja meer een vervolg. Van de auteur van Hunted trouwens.
Goed stuk, Emmy! Ik denk dat vooral het feit dat sprookjes bestaan buiten tijd en plaats ze zo krachtig maakt, en inderdaad de herkenbaarheid. Je kunt er onwijs veel kanten mee op en het steeds weer opnieuw interpreteren of er een nieuwe draai aan geven, en voor een groot deel is het ook aan de lezer om er zelf iets in te zien. Ik denk daarom niet dat het overkill wordt of begint te worden, zolang je maar origineel blijft en je best doet om nieuwe invalshoeken te vinden.
Tja, ik denk dat je al wel weet dat ik fan ben van hervertellingen. Zo heb ik net nog twee of drie hervertellingen van Beauty and the Beast aan mijn wenslijst toegevoegd. Ik moest wel want ik doe mee aan een Summer Swap en mijn lootje moet toch enkele titels hebben om uit te kiezen. Ja toch? Ik ben het echter wel met je eens dat ze soms wat veel op elkaar lijken. Daarom probeer ik ze sowieso niet te dicht op elkaar te lezen en ze een beetje te sparen. Dit jaar las ik er eentje die me teleurstelde én een die ik geweldig vond (Hartenbloed van Juliet Marillier). Meestal vind ik de verhalen leuk die wat afwijken van het klassieke gegeven maar toch dat betoverende behouden.
Ik hou ervan om een sprookje in een andere setting te zien, dus ik zeg ja tegen de hertelling. Hoewel ik het origineel toch vaak magischer vind 😉
[…] Emmy from Zon en Maan talks about why retellings are so popular. ⌘ Joany from Craving Pages made a list of book blogging sources amongst the dutch/belgian book […]