Maandag barstte er een storm los op Instagram. Er was een artikel in de Volkskrant verschenen waarin werd benoemd dat jeugdboeken – met name de Jonge Jury boeken – pulp zijn en zelfs schadelijk zouden zijn voor jonge lezers. Ik had meteen kortsluiting. Later op de dag volgde een radio-interview met een van de auteurs van het artikel (een docent Nederlands) en YA thriller auteur Chinouk Thijssen. Ik heb met geschokte verbazing zitten luisteren. Krachttermen waar menig mens U tegen zou zeggen vlogen uit mijn mond en ik heb nog net mijn tafel niet door de ruimte gesmeten. Niet alleen werd Chinouk respectloos behandeld (uit laten spreken is een vak): alle boeken werden over een kam gescheerd. Ze zijn racistisch, seksistisch en veel te simpel voor onze jeugdigen! Aangezien ikzelf ook in het onderwijs werk, vind ik hier natuurlijk wat van.
Ik hou me als mediathecaris bezig met leesbevordering (en leesplezier). Helaas gaat het al jaren slecht met het lezen onder jongeren. De ontlezing is een groot probleem en middels allerlei manieren proberen heel veel mensen hier tegen te strijden: auteurs, mediathecarisen, bibliothecarissen, docenten, leesfanaten, bloggers, bookstagrammers etc. Auteurs gaan op bezoek op scholen en langzaam beginnen scholen de voordelen van een mediatheek weer in te zien.
Mijn passie voor boeken kan ik gemakkelijk inzetten. Ik heb veel van de “pulp” zoals ze het noemen gelezen en probeer elke zoekende leerling te helpen. De een loopt weg met een non-fictieboek over voetbal en de ander pakt een jeugdthriller op. Langzaam verkennen ze het boek. Ze herontdekken dat lezen best ontspannend en leuk kan zijn. Ze leren er wat van en vergroten hun empathisch vermogen. Zelfs als het boek over een moordenaar gaat. Voorzichtig keren ze terug. Soms met een vervolgvraag of ik ‘nog zoiets’ heb. Ze ander weet waar ze ondertussen op kunnen letten. Misschien proberen ze een dikker boek of een wat moeilijker boek. Het is prachtig om hun ontwikkeling te zien. Ik zie ze liever 10 keer terugkomen met een half gelezen boek tot ze wat leuks hebben gevonden dat ze echt pakt dan dat ik ze een heel jaar zie worstelen en vervolgens een samenvatting lezen op scholieren.com.
Het is namelijk ontzettend naief om te zeggen dat iedere leerling behoefte heeft aan literatuur, laat staan dat ze er klaar voor zijn. Het excuus dat een moeizame lezer maar een biografie van Kieft moet lezen, liet me in een hysterische lachbui doen laten schieten. Meid, heb je ooit een kind zien dwalen in de mediatheek die net Het leven van een loser nog heeft uitgelezen? Zo’n biografie is misschien heel mooi maar 1. intimiderend dik. 2. bij voorbaat al saai en 3. veel te lastig. Dan geef ik ze liever een spannende thriller mee, of een tof boek over voetbal. Laat ze eerst hun vocabulaire op die manier uitbreiden voordat ze zich wagen aan iets dat voor volwassenen is geschreven.
Veel van ons hebben ervaring met het lezen voor de lijst en zelden hoor ik dat het een plezierige ervaring was. Zelf heb ik ook lichtelijke nachtmerries overgehouden aan een aantal boeken (Van de koele meren des doods, anyone?). En dan durven de auteurs van dit artikel te beweren dat de jeugdthrillers SCHADELIJK zijn? Hou op met me. Zolang boeken als De passievrucht en Ik omhels je met duizend armen op die achterhaalde en ouderwetse leeslijst blijven staan, vind ik dat men geen woord mag reppen over thrillers voor jongeren. ‘Want de seks is altijd gedwongen!’ roepen ze nog. Alsjeblieft… Nederlandse literatuur staat zo’n beetje bekend om zijn platte seks en verkrachtingen, dus dat argument is meteen te weerleggen. ‘Te simpel’ dan. ‘Of te weinig gelaagdheid!’
Wat maakt het uit dat niet elk boek diepere lagen heeft waar je urenlange analyses over kunt gooien. Mag een kind – we hebben het namelijk over KINDEREN – niet gewoon genieten van een tekst die ze tenminste snappen? Je gooit een kind zonder zwemervaring toch ook niet zonder bandjes in het diepe. Als ze de verdrinkingsdood overleven hebben ze op z’n minst een trauma. Voor lezen geldt hetzelfde: een slechte leeservaring kan dusdanig killing zijn dat het lezen van een boek nooit meer terug komt. Dat wil je voorkomen. Leer een kind eerst zwemmen voordat je ze in het diepe gooit. Want ja, lezers zullen uiteindelijk wel weer gaan lezen – maar pas naar jaren – maar veel van hen ook niet.
Lezen is geen hippe hobby (helaas). Het boek heeft veel te veel concurrentie van oa. Social Media en Netflix. Maar waarom mogen we die twee dan niet gebruiken om boeken interessant te maken? Ik vind dat onzin. Ik gebruik beiden juist heel veel om jongeren te enthousiasmeren voor een bepaald boek. Door boeken te linken aan hun favoriete series bijvoorbeeld. Of – in het geval van Chinouk – social media gebruiken als podium voor haar als auteur en haar boeken. Ik vind het prachtig: opeens kunnen jongeren op een laagdrempelige manier in contact komen met het geschreven woord. Dit is blijkbaar niet genoeg: we moeten vooral lekker dat stoffige imago aanhangen. Het moet literair! Het moet iets toevoegen! Het moet.. moet… MOET!
Dat is niet meer van deze tijd. Laat jongeren proeven. Laat ze ervaren. Kom uit je stoffige hol en kijk eens wat er meer is dan vroegah.
In het artikel pleit men onder andere voor een professionele jury die de boeken voor de Jonge Jury selecteert. Er moeten vooral eisen aan gesteld worden. En dat snap ik heus wel. Maar dit is de enige prijs voor jongeren waarbij jongeren elkaar boeken kunnen aanraden. En dat vind ik waardevol, want jongeren vertellen elkaar zo wat hen interesseert.
Vervolgens worden alle boeken die nu op de shortlist staan of eerder hebben gewonnen afgezeken. Ze zijn racistisch en seksistisch en we zouden jongeren absoluut niet moeten blootstellen aan de opeenstapeling van clichés en stereotypering.
Natuurlijk vind ik ook dat leerlingen moeten leren verder te kijken dan hun neus lang is. Maar je doet ze tekort door te zeggen dat ze deze punten zelf niet kunnen inzien. Leerlingen zijn zelf prima in staat om in te zien dat je na 3 keer een Carry Slee of Mel Wallis de Vries je een soort herhalend patroon tegenkomt. Zij zijn zelf prima in staat om daarna verder te verkennen. Sterker nog, met een beetje hulp vinden ze dit ook erg leuk.
Bij mij op school werken we in de onderbouw veel met de jonge jury. Zo laten we ze een top 5 maken van alle weektips: ze moeten een lijstje maken met de boeken die zij wel zouden willen lezen. Daar komen vaak heel interessante lijstjes uit die we graag faciliteren. Ze kiezen dan echt niet allemaal massaal voor de tien genomineerden, maar juist ook voor de boeken die door de media zijn ondergesneeuwd. De groslijst biedt hen de handvaten in het enorme aanbod van boeken.
Ik vind het belangrijk dat er geen verplichting in de onderbouw is. Docenten en leesbevorderaars bespreken zeker die oh zo geprezen jeugdliteratuur in de klas en die boeken worden ook zeker gelezen. Maar als jongeren iets mogen kiezen – iets voor hun ontspanning – dan zijn het vaak andere soort boeken. Zeggen dat “Leesplezier geen excuus mag zijn voor pulp” raakt kant nog wal, want niet elk boek wordt gelezen voor school. Sterker nog: ik heb liever dat ze ook voor hun plezier lezen, náást wat moet.
Natuurlijk heeft de school waar ik werk geluk: wij hebben een aardig gevulde mediatheek en een samenwerkingsverband met de bibliotheek. Hierdoor kunnen leerlingen allerlei boeken lenen en reserveren. We hebben prachtige boeken staan. Zowel de jeugdliteratuur als de “pulp”. Beiden worden met veel plezier gelezen. Er worden grenzen gegeven (bijv. elke auteur maar één keer lezen voor school) en verder zijn de leerlingen vrij. Ik ben er om ze te begeleiden (samen met de docent en onze leesconsulent) en dat gaat ons prima af. Vriendelijk bedankt.
PS. Kunnen we het voortaan weer even hebben over hoe mooi het is dat steeds meer jongeren weer gaan lezen?
XOXO
Een bevlogen mediathecaris, veellezer, voorvechter voor het YA boek, YA auteur en boekenaansmeerder extraordinair.
Hoi hoi
Wat super fijn jou inzicht!
Ik hoop namelijk niet dat mensen echt geloven wat ze in het radio programma allemaal voor onzin uitkraamde.
Of de krant.
Dankjewel voor je blog! 💖
Helemaal eens met jouw verhaal! Het verplicht lezen van literatuur van een stoffige lijst (en weinig hulp om de juiste match te vinden) heeft mij jaren aan lezen gekost. Pas sinds een jaar of 4 ben ik weer terug waar ik ooit zat.
Daarnaast, hoe komt het over dat je als volwassene tegen kinderen zegt “alle boeken die jullie kiezen zijn niet goed voor je. Het kan ons niet schelen dat dit is wat jullie leuk vinden, mag niet”. Wat ze in feite doen door te zeggen dat de selecties die de kinderen ZELF gemaakt hebben, allemaal pulp is.
Mijn nichtje houdt van lezen en een ding waar ik heel erg voor gewaakt heb is haar vertellen wat ze wel en niet mooi mag vinden. Als wij door een boekwinkel lopen, laat ik haar zelf boeken oppakken, achterflappen lezen en kiezen en hou ik mijn eigen mening over die boeken voor me. Het enige wat ik doe is de NA (waarvan ze aangeeft dat nog niet te willen) eruit filteren (aangezien er toch een aantal van in de YA kasten belanden…) en aangeven dat ze die maar op moet schrijven voor als ze daar wel klaar voor is.
Ze gaat volgend jaar naar 4 VWO. Ik hoop met heel mijn hart dat ze haar leesliefde niet vermoorden, maar ik vrees ervoor…
Wel fijn dat ze zo kan scharrelen met jou!
Mooi artikel, Emmy! Ik vind het ook echt stuitend hoe arrogant en elitair veel mensen hier nog steeds over durven doen. Daarnaast stoor ik me ook altijd aan het feit dat literatuur altijd maar als het summum wordt gezien. Ik lees van alles, maar ik schaamde me wel eens om te delen dat ik iets las dat een minder goede reputatie had.
Het enige wat ik hierop te zeggen heb is AMEN.
Gelukkig mogen er bij mijn dochter op school wél ‘pulp’ boeken gelezen worden voor de literatuurlijst, dus ook schrijvers als Mel Wallis de Vries of Danielle Bakhuis mogen gekozen worden (wel eenmalig per auteur). Waar ik dan alleen weer van baal, is dat de gemiddelde leeftijd van de mediatheek medewerksters 55+ is, en zij helaas weinig kaas gegeten hebben van hedendaagse jeugd literatuur/boeken. Voor advies kunnen kinderen hier dan ook amper terecht, wat ik echt een gemiste kans vindt. Gelukkig heeft dochterlief een moeder met een grote liefde voor YA boeken, dus ik geen nog wel eens wat tips hier en daar. Maar toch vind ik dat dan weer jammer, de collectie op school is ook nooit echt actueel hierdoor.
De kinderen op jouw school boffen maar met zo’n bevlogen mediathecaris!
Ik had vroeger ook zo’n soort mediathecaris helaas. Ik zie het zelf als een uitdaging om echt met die kids te levelen en ze iets mee te geven wat bij ze past.
Helemaal mee eens!
Ik snap ergens eigenlijk ook nog niet wat hun jeugdliteratuur dan precies is? Wat zou volgens hen dan wel goed zijn voor leerlingen?
Ik denk dat we inderdaad vooral blij moeten zijn dat jongeren steeds meer beginnen te lezen. Als we ze gelijk gaan vertellen wat ze dan wel of niet mogen lezen, ben je jezelf toch wel aan het tegenwerken.
Wat ik ook nog wilde toevoegen, is dat ik het fijner had gevonden als ze ook een jongere hadden uitgenodigd die erover mee wilde praten. Een docent Nederlands, hoewel die wel in contact komt met leerlingen, weet niet altijd wat een leerling leuk vindt en waar behoefte aan is. Ik heb bijvoorbeeld een echte hekel aan de literaire boeken die ik heb moeten lezen. Ik lees nu veel minder, en dat komt deels toch wel door die verplichte lijst. Is het niet belangrijker dat we nu lezen waar we zin in hebben en als we later behoefte zouden hebben aan een volwassen boek die dan gaan oppakken? Ik begrijp om eerlijk te zijn totaal niet meer wat het nut van die lijst is. Wat mij betreft zitten er alleen maar aan nadelen aan vast.
De leeslijst heeft gelukkig niet mijn leeshonger verpest, maar ik heb sommige boeken die op de lijst stonden zeker met tegenzin gelezen. In sommige kwam seks voor waar ik echt nog niet klaar voor was en echt weerzinwekkend om te moeten lezen. Ik denk dat ik naast de boeken die ik voor de lijst heb gelezen maximaal twee boeken heb gelezen die als literatuur bestempeld zouden worden. Toch lees ik met plezier meerdere tientallen boeken per jaar, waaronder vele YA en kinderboek. Ik ben zover ik weet rascist noch sexist en hoewel het misschien allemaal geen hoogstaande literatuur is heeft het toch mijn woordenschat flink vergroot. In de eerste jaren mochten we nog zelf weten wat voor boeken we lazen en vond ik het zelfs leuk om boekverslagen te maken en naar presentaties van anderen te luisteren. Dit laatste gaf me namelijk een hele lijst boeken die ik nu wilde gaan lezen.
Mooi stuk! Ik durf dat artikel al niet eens te lezen. Echt, die argumenten….. Pleurt op en verdiep je eerst eens in de doelgroep?
Het erge – vind ik – is dat deze auteurs de doelgroep zouden moeten kennen. En deels snap ik het echt wel: er is meer dan Mel Wallis de Vries of Carry Slee. Maar om dan alles maar af te schrijven en af te zeiken: nee
[…] Emmy van Zon en Maan schreef er ook een mooi bericht over, dat vindt je HIER. […]
Amen! Ik ben heel blij dat we vroeger op school naast een aantal boeken van de verplichte leeslijst ook zelf boeken mochten voorstellen. Ok, het is belangrijk dat je ook wat van de klassiekers leert kennen op school maar dat waren niet de boeken die er voor zorgden dat ik meer van lezen ging houden. Meer zelfs, ik las heel veel én graag voor ik naar het middelbaar ging. Toen we literaire boeken moesten lezen die me niet aanspraken ging ik automatisch een periode minder lezen. De oudere boeken kloppen vaak ook niet meer met hoe de huidige wereld er uitziet. Denk bijvoorbeeld maar aan diversiteit. Betekent dat dat we die literaire werken allemaal moeten negeren? Nee, maar je zou ze wel moeten aanvullen met een actueler aanbod waardoor jongeren nadien misschien wel sneller uit zichzelf op zoek gaan naar nieuw leesvoer.
Mijn kinderen moeten dit jaar hun leeslijst samenstellen voor het examen en het is een drama om leuke boeken te vinden tussen de boeken van de verplichte leeslijst. Mijn zoon heeft helaas het lezen zo goed als opgegeven terwijl hij vroeger zo graag las 🙁
Wat jammer! Echt zonde
[…] Zon en Maan heeft er ook een artikel over geschreven. Wij zijn met zen allen boos op mevr. Klaver en de andere […]
Als hun doel is om helemaal geen jongeren meer aan het lezen te krijgen, dan moeten ze vooral alle jeugdboeken inhoudelijk maken. Echt super idioot, lezen moet toch vooral leuk zijn! En natuurlijk is het belangrijk dat een school diverse boeken aanbied, maar die boeken moeten vooral leuk zijn zodat jongeren uberhaupt willen lezen!
Amen!
[…] de pauzehap, maar de middelbare school heeft een grote rol in het voortzetten hiervan. Iets waar Emmy heel erg goed mee bezig is als je het mij […]